II wojna światowa

I nastał czas wojny, najstraszliwszy czas w XX wieku

Rankiem 1 września 1939 roku wojska niemieckie, łamiąc pakt o nieagresji, przekroczyły granice II Rzeczypospolitej. Cały świat uznał tę datę, za poczatek II wojny światowej. W czwartym dniu wojny wojska najeźdźcy dotarły pod Warszawę, rozpoczęło się oblężenie stolicy. Mimo niezwykłej woli walki, determinacji i bohaterstwa polskie wojsko, którego liczebność i wyposażenie były niewspółmierne do siły wroga, ponosiło ogromne straty. Trudności organizacyjne potęgowała konieczność ewakuacji urzędów państwowych i ludności cywilnej.Mimo panującego chaosu Warszawa chciała walczyć. Ogromne zasługi w organizacji życia i niesieniu pomocy ludności cywilnej położył Stefan Starzyński, prezydent Warszawy. Dowództwo obrony Warszawy, z rozkazu Naczelnego Wodza Marszałka Rydza-Śmigłego, objął gen.Walerian Czuma.

Wojsko niemieckie atakowało Warszawę ze szczególnym okrucieństwem i wyraźnym zamiarem unicestwienia miasta, bombardowało kościoły i zabytki. Nie przestrzegało konwencji międzynarodowych chroniących szpitale i punkty ze znakiem organizacji Czerwonego Krzyża. Kilka dni później, 17 września wojska radzieckie zaatakowały granice Polski od wschodu. Polacy liczyli na pomoc koalicjantów – Francji i Wielkiej Brytanii – ale oczekiwana pomoc nie nadeszła. Zaczynało brakować amunicji i żywności. Niemcy ze zdwojoną siłą przypuścili szturm 25 września. Miasto zostało pozbawione prądu i wody, nadzieja na zwycięstwo słabła. Po dwudziestu ośmiu dniach dramatycznej obrony, 29 września stolica się poddała. Nastał czas zaprzeczenia człowieczeństwa, czas represji, łapanek i egzekucji ulicznych, aresztowań, tortur, transportów do obozów koncentracyjnych i wywózek na roboty.

W latach wojny 1939-1945 Warszawa była głównym ośrodkiem i terenem działań konspiracyjnych Polaków, zarówno wojskowych jak i kierowania walką cywilną. Fenomenem na skalę światową było utworzenie Państwa Podziemnego z delegaturą Rządu Polskiego na Uchodźstwie oraz konspiracyjnej, własnej Armii Krajowej.

Do walki z okupantem włączały się ogromne rzesze ludności cywilnej. W działaniach militarnych i akcjach sabotażu brała udział młodzież ze wszystkich warstw społecznych. Szczególnym zaangażowaniem wykazali się harcerze: starsi działając w tzw. grupach szturmowych młodsi w Małym sabotażu (malowane znaki Polski walczącej dodawały ducha Polakom, wściekały okupantów). Do pomocy wojsku i ludności cywilnej włączyła się Wojskowa Służba Kobiet.

W okresie okupacji niemieckiej Warszawa poniosła największe straty w ludziach: zginęło około 600-800 tysięcy mieszkańców; w samych egzekucjach ulicznych rozstrzelano lub powieszono około 5000 Polaków. (J.Masłowski, Pielęgniarki w II wojnie światowej, PZWL Warszawa 1976).

W okresie okupacji-większość ziem polskich została włączona do Rzeszy, około ¼ obszaru-nazwano Generalną Gubernią i poddano okrutnej polityce zniszczenia zarówno ludzi (w tym polskich Żydów) jak i całego dorobku materialnego Polski.

Część terenów wschodnich została zajęta przez Związek Radziecki. W okupowanych przez III Rzeszę 17 krajach Europy zorganizowano 9 tysięcy różnego rodzaju obozów dla ludności tych krajów, uwięziono w nich 18 milionów ludzi, śmierć poniosło 11 milionów.

Bardzo wysokie straty polskie wyniosły:

6 milionów 30 tysięcy ofiar w ludziach (w tym 3,5 miliona polskich Żydów),
200 tysięcy dzieci wywiezionych przymusowo w celach germanizacji (do kraju powróciło tylko 152!),
2 miliony 460 tysięcy ludzi wywiezionych do pracy przymusowej w Rzeszy,
2 miliony 478 tysięcy Polaków przymusowo przesiedlonych (pozostawiając cały dobytek życia!).

(Encyklopedia Powszechna, PWN, Warszawa 1968)

W 1944 roku organizacje podziemne w Polsce skupiały około 350 tysięcy członków, w tym najliczniejsza Armia Krajowa – około 300 tysięcy ludzi. W okresie okupacji i powstania zginęło wielu pracowników służby zdrowia, około: 7 tysięcy 500 lekarzy, 2 tysiące 500 stomatologów, 2 tysiące pielęgniarek. (Mały Słownik Historii Polski)

W 1943 roku 19 kwietnia wybuchło powstanie w gettcie warszawskim, stłumione 8 maja. Przez 19 dni z bronią w ręku walczyło 600 powstańców, zginęło 7 tysięcy walczących i cywilów. Z walczących przeżyło tylko 9 osób (wśród nich jeden z przywódców, dr Marek Edelman), z mieszkańców 50 tysięcy (10% początkowej liczby Żydów przymusowo osiedlonych w getcie), którzy zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince i tam wymordowani. Pomoc materialną i organizacyjną niosły powołane przez rząd Polski Podziemnej organizacje: Żegota, w uzbrojeniu Armia Krajowa i inne organizacje militarne, jak np. Gwardia Ludowa.
Za: hasło Powstanie w getcie w: Mały Słownik Historii Polski, Wiedza Powszechna, wyd. III, Warszawa 2000.

Na terenie okupowanej Polski-Niemcy utworzyli ponad 2 tysiące koncentracyjnych obozów zagłady i jenieckich obozów pracy.

W latach 1939-1945 ofiary największych niemieckich obozów koncentracyjnych wynosiły:

Ravensbruck ponad 130 tysięcy więźniów, zginęło 92 tysiąc
Auschwitz–Birkenau (Oświęcim–Brzezinka) ofiar zarejestrowanych ponad 405 tysięcy, w ciągu 1789 dni istnienia obozu zginęło 340 tysięcy (niezarejestrowanych): wprost do komór gazowych kierowano niekiedy 20 tysięcy na dobę!
Prawdopodobna łączna liczba zabitych około 3,5 miliona!
Majdanek (od 1941) przeszło 300 tysięcy, zginęło 160 tysięcy (w tym około 100 pielęgniarek polskich),
Brzezinka–Birkenau szczególnie wiele więzionych pielęgniarek z różnych krajów.
Stutthof opierając się na numeracji więźniów obliczono, że przeżyło najwyżej 10%.

W trwającym 63 dni powstaniu warszawskim, 1 sierpnia 1944–2 października 1944, siły powstańców wynosiły około 40 tysięcy osób. Zginęło ponad 200 tysięcy mieszkańców Warszawy, około 20 tysięcy żołnierzy powstania, około 5 tysięcy pielęgniarek i sanitariuszek.

Zniszczenie miasta wyniosły: 84% budynków Warszawy lewobrzeżnej, w tym 90% budowli zabytkowych. Wszyscy mieszkańcy Warszawy zostali wypędzeni, wielu z nich wywieziono na roboty. Miasto spalono i zburzono. Do obozów jenieckich poszło 11 tysięcy 700 żołnierzy (wielu z rodzinami).

Opracowanie: Krystyna Wolska-Lipiec na podstawie suplementu do wystąpienia polskiego na Międzynarodowej Konferencji Pielęgniarek i Położnych Limerick ( Irlandia) 2004, opracowanego przez Anielę Jabłkowską- Sochańską