I Wojna Światowa i Wojna Polsko - Bolszewicka 1919 - 1920
 |
|
Dolor et Charitas-Polski Czerwony Krzyż, Wojciech Kossak, 1915, druk barwny, |
Wybuch I wojny światowej i udział w niej trzech zaborców rozbudził w Polakach poczucie tożsamości narodowej po wielowiekowej niewoli. Jeszcze przed wojną z inicjatywy różnych stowarzyszeń i lekarzy społeczników zaczęto organizować kursy i szkolenia medyczne dla przyszłych pielęgniarek i sanitariuszek. Z chwilą rozpoczęcia działań wojennych zaborcy zaczęli wcielać do swoich armii Polaków. Jeden z głównych frontów wojny przebiegał przez ziemie polskie powodując olbrzymie straty nie tylko wśród żołnierzy, ale i wśród ludności cywilnej. Dlatego też wraz z powstaniem pierwszych polskich formacji wojskowych podjęto wiele inicjatyw mających na celu ratowanie Polaków. Dzięki patriotycznej postawie społeczeństwa i zebranym funduszom w zaborze rosyjskim powołano Polski Komitet Pomocy Sanitarnej, który organizował szpitale, najczęściej na dworcach kolejowych, pociągi sanitarne i niezliczone ilości punktów opatrunkowych, niosących pomoc rannym żołnierzom różnych narodowości i ludności cywilnej.
 |
| Sanitariuszka opatrująca rannego. Wojciech Kossak, Muzeum Narodowe |
W zaborze austriackim działał „Samarytanin Polski”, który objął opieką medyczną Legiony Polskie. W Krakowie Komitet Książęco-Biskupi walczył z epidemiami i chorobami zakaźnymi. Działała tu również grupa chirurgiczna prof. Maksymiliana Rutkowskiego opatrująca rannych na froncie. W zaborze pruskim kobiety polskie na stacjach kolejowych prowadziły kuchnie polowe. Powstał tu też Poznański Komitet Ratunkowy. Swoistym uhonorowaniem rozwoju różnego rodzaju stowarzyszeń humanitarnych powstałych i działających w czasie wojny, było powołanie w 1919 roku pod patronatem Heleny Paderewskiej ogólnopolskiej organizacji Czerwonego Krzyża pod nazwą Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża.
Organizacja ta prowadziła intensywną działalność w zakresie przygotowania personelu medycznego. Pielęgniarki po ukończeniu kursów były kierowane przeważnie jako przełożone do szpitali wojskowych, lub na front do pociągów sanitarnych. W pociągach takich, składających się z kilkunastu wozów, mieściły się sale operacyjna i opatrunkowa oraz apteka. Dla rannych były przeznaczone piętrowe łóżka i dodatkowe miejsca siedzące. Do pociągów dołączono wagony towarowe dla lżej rannych. W czasie transportu wykonywano nagłe operacje oraz niezliczone ilości opatrunków. Poza zwyczajowymi obowiązkami pielęgniarskimi, do sióstr należało też prowadzenie dokumentacji i utrzymywanie czystości. Często także z narażaniem własnego życia zwoziły rannych z pola walki.
Podróż w takich wagonach, przy nieprzerwanej pracy w sytuacjach zagrożeń, walk, w obliczu ludzkich cierpień i śmierci, trwała często ponad rok. Głód, deportacja, taktyka spalonej ziemi stosowana przez zaborców powodowały wybuchy groźnych epidemii. Heroiczna praca polskich pielęgniarek i sanitariuszek w Kolumnach Sanitarnych przyczyniała się do ich wygaszania.
 |
| Permski Lazaret Rosyjskiego Czerwonego Krzyża na Polesiu. Wieś Kraje. |
Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku na arenie międzynarodowej uznano Polskę jako państwo, ale nie wyznaczono granic niepodległego państwa. W 1919 roku wybuchła wojna polsko-bolszewicka. Polacy pod dowództwem marszałka Józefa Piłsudskiego walczyli o zachowanie zdobytej niepodległości, granic wschodnich i ustroju państwa. Działając na frontach, pielęgniarki zaciągały się również do powołanej w listopadzie w 1919 roku we Lwowie pierwszej formacji pomocniczej armii polskiej – Ochotniczej Legii Kobiet, gdzie podejmowały służbę ratowniczą, patrolową i bojową.
Przypieczętowaniem zdobytej niepodległości była zwycięska bitwa warszawska w 1920 roku. W tym samym czasie, w latach 1919-1921, na Śląsku wybuchły trzy konflikty zbrojne – trzy powstania śląskie ludności polskiej przeciwko zaborcom niemieckim o przyłączenie tych ziem do Polski. Pielęgniarki czynnie włączały się do tych działań i aż do wycofania się wojsk niemieckich w lipcu 1921 roku udzielały pomocy rannym powstańcom.
Po odzyskaniu niepodległości odbudowa ojczyzny stała się priorytetowym celem. Rozpoczęto również tworzenie nowoczesnego pielęgniarstwa w Polsce.
Opracowała: Iwona Czapska
