Tło historyczne
Profesjonalne pielęgniarstwo powstało na przełomie XIX i XX wieku w Europie i Ameryce Północnej. Do jego powstania przyczyniły się:
- wydarzenia i przemiany społeczno-polityczne i ekonomiczne w świecie
- rozwój nauk, zwłaszcza biologii i medycyny
- zasługi Florence Nightingale: podniesienie pielęgniarstwa świeckiego do rangi zawodu, uznanie systemowego kształcenia pielęgniarek
- powstanie organizacji międzynarodowych:
- Czerwonego Krzyża
- Międzynarodowej Rady Pielęgniarek - ICN
- Światowej Organizacji Zdrowia - WHO
- nowe teorie i definicje: zdrowia, pielęgnowania, pielęgniarstwa
- określenie profesji, ról, funkcji i zadań pielęgniarki i położnej
Druga połowa XIX w. to czas rozwoju nauki i sztuki, techniki i industrializacji ale również czas niepokoju, przemian polityczno-ekonomicznych, wojen i konfliktów na tle rasowym i religijnym. To początek ruchu emancypacyjnego kobiet. Florence Nightingale otworzyła pierwszą, świecką szkołę pielęgniarek w Londynie w 1860r. Duch reformatorski Florencji w ciągu pięćdziesięciu lat ogarnął cały świat. W Europie wprowadzenie kształcenia pielęgniarek wskazanego przez Nightingale wymagało akceptacji społeczeństwa przyzwyczajonego do pielęgniarek wywodzących się z katolickich zgromadzeń zakonnych lub diakonis szkolonych w krajach protestanckich.
Duży wpływ na dalszy rozwój pielęgniarstwa w Europie i świecie miało powołanie z inicjatywy Henryka Dunanta w 1864 roku Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Jednym z wielu zadań tej organizacji było organizowanie świeckich szkół pielęgniarstwa.
Wkrótce rozpoczęto tworzenie szpitali, w których szkolono pielęgniarki. Zmiany w przygotowaniu zawodowym pielęgniarek znacznie poprawiły poziom opieki pielęgniarskiej, co wpłynęło na zrozumienie przez społeczeństwa potrzeby profesjonalnego przygotowania tej grupy zawodowej.
Kolejną organizacją, której działalność przyczyniła się do rozwoju pielęgniarstwa jest powstała w 1899 roku Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses – ICN). Zadaniem ICN była pomoc w tworzeniu narodowych towarzystw pielęgniarskich, stanowiących reprezentację tego środowiska w organizacji międzynarodowej. Celami ICN były: ujednolicenie systemu kształcenia, kryteriów naboru kandydatek do zawodu, opracowanie zasad etyki zawodowej, uregulowanie przepisów prawnych, podniesienie statusu pielęgniarki, wymiana doświadczeń, zjednoczenie sił.
Dzięki ICN powstawały stowarzyszenia krajowe i międzynarodowe. Zawodowe organizowanie się środowiska pielęgniarskiego przebiegało w różny sposób w różnych krajach. Szczególną inicjatywę i prężność przejawiały Amerykanki. W krajach Europy ruch ten przebiegał znacznie wolniej, czego przyczyną były różnice polityczno-ekonomiczne, religijne, kulturowe i językowe.
W czasach intensywnych przemian w świecie na przełomie XIX i XX wieku Polska była krajem podzielonym przez trzy potężne mocarstwa: Austrię, Prusy i Rosję. Poziom życia, przepływ informacji ze świata, zakres działalności Polaków determinowała przynależność do określonego zaboru. Kraków, należący do zaboru austriackiego otrzymał szczególne przywileje, rozwijały się w nim nauka i sztuka, powstawały szkoły i wyższe uczelnie. W 1911 roku powstała w Krakowie pierwsza szkoła pielęgniarska uwzględniająca nowoczesne zasady szkolenia. Wybuch I wojny światowej uniemożliwił dalsze tworzenie szkół.
W 1918 roku, po stu dwudziestu trzech latach niewoli, Polska odzyskała niepodległość. Państwo było w trudnej sytuacji ekonomicznej i dużym problemem stało się zapewnienie społeczeństwu opieki zdrowotnej. Wzrosło zainteresowanie naszym krajem w świecie. Z pomocą pospieszył Amerykański Czerwony Krzyż. Przybyły wysoko kwalifikowane pielęgniarki z misją organizowania kształcenia i doskonalenia pielęgniarek. Powstały pierwsze szkoły pielęgniarstwa. Rozpoczęto doskonalenie zawodowe.
Wiele zawdzięczano Fundacji Rockefellera, która przyznawała pielęgniarkom stypendia zagraniczne oraz udzielała wsparcia finansowego tworzącym się szkołom. Nauka w nich odbywała się w duchu humanizmu, szacunku dla wartości etycznych i tradycji narodowych.
Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organizaton – WHO) jest wyspecjalizowaną agendą ONZ z siedzibą w Genewie. Powstała w 1948 roku, należą do niej 194 kraje. Celem działania WHO jest osiągnięcie przez wszystkie narody najlepszego stanu zdrowia. Zadaniem organizacji jest zwalczanie epidemii chorób zakaźnych, zmniejszenie śmiertelności niemowląt. WHO współpracuje z Agendami ONZ: UNICEF – Fundusz Pomocy Dzieciom, FAO – ds. Wyżywienia i Rolnictwa, UNESCO – ds. Oświaty, Nauki i Kultury oraz z ICN – Międzynarodową Radą Pielęgniarek. Polska członkiem WHO została 6 maja 1948, ale wystąpiła z niej w 1950 roku; ponownie przyjęta została w 1957 roku. Przez wiele lat polskie pielęgniarki, członkinie Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego uczestniczyły w pracach Światowej Organizacji Zdrowia w charakterze doradców, ekspertów, organizatorów kształcenia pielęgniarek i położnych w wielu krajach świata.
Opracowanie: Krystyna Wolska-Lipiec
