Teresa Kulczyńska 1894 - 1992
Urodzona 27.IX. 1894r. W Krakowie. Córka Leona Kulczyńskiego, docenta Uniwersytetu Jagielońskiego i dyrektora Gimnazjum Św. Anny (obecnie Liceum im. Nowodworskiego). Przez matkę spokrewniona z Estreicherami.
Ukończyła w Krakowie szkołę podstawową w języku niemieckim, a następnie seminarium nauczycielskie, egzamin dojrzałości zdała w 1913r. W następnym roku ukończyła kurs Akademii Handlowej dla abiturientów.
Z chwilą wybuchu wojny ochotniczo zgłosiła się do służby pielęgniarskiej w formacjach polskich armii austriacko – węgierskiej. Po rocznej pracy w szpitalu wojskowym w Krakowie wyjechała z grupą chirurgiczną szpitala na front wschodni. Komendantem był profesor chirurgii Maksymilian Rutkowski.
Pod koniec 1916r. Wróciła do domu, pracowała w biurze. Na wiosnę 1919r. Już w wolnej Polsce, wstąpiła do jedynej istniejącej wówczas w Polsce Szkoły Pielęgniarek Zawodowych prowadzonej przez Stowarzyszenie Pań Ekonomek w Krakowie. Uzyskawszy stypendium Amerykańskiego Czerwonego Krzyża w latach 1921 – 1923 ukończyła Szkołę Pielęgniarstwa w Bostonie i przeszła wakacyjny kurs podyplomowy na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku.
Po powrocie do Polski pracowała w latach 1923 – 1925 jako kierowniczka i nauczycielka w dziale szkolenia teoretycznego, pełniąc równocześnie funkcję zastępczyni dyrektorki Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa, Helen Lilian Bridge.
W 1923r. otrzymała ponownie stypendium zagraniczne, tym razem Fundacji Rockefellera, i przeszła roczny kurs pielęgniarstwa społecznego (lecznictwo otwarte) na Uniwersytecie w Toronto (Kanada . Była celującą, wyróżniającą się studentką. Po kursie odbyła podróż szkoleniową dla poznania pracy pielęgniarek w zakresie pielęgniarstwa społecznego (zdrowia publicznego) w południowych Stanach Ameryki Północnej i na północy Kanady. W drodze powrotnej miała możność krótkiego zapoznania się z zasadami szkolenia pielęgniarek w Szkole im. Florencji Nightingale w Londynie oraz metodami walki z gruźlicą w Paryżu.
W latach 1926 – 1939 pracowała w Uniwersyteckiej Szkole Pielęgniarek i Higienistek w Krakowie, najpierw jako instruktorka pielęgniarstwa społecznego, następnie jako nauczycielka zasad pielęgniarstwa w dziale teoretycznym i wicedyrektorki szkoły. Cały czas współpracowała z Anną Rydlówną.
Po raz trzeci otrzymała stypendium zagraniczne w 1934r. które dało jej możliwość zapoznania się z metodami szkolenia oraz organizacji pracy w szkołach pielęgniarskich i działach dietetyki w Budapeszcie, Wiedniu, Lyonie, Paryżu, Brukseli, Oslo i Helsinkach.
W okresie II wojny światowej po zamknięciu Uniwersytetu Jagielońskiego i Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarstwa prowadziła razem z Anną Rydlówną internat dla pielęgniarek w budynku szkoły. Po zabraniu budynku szkoły przez Niemców w 1941r. pracowała krótko jako przełożona pielęgniarek w ,,Domu dla słabych", prowadzonym przez Radę Główną Opiekuńczą dla uchodźców, przy ul. Loretańskiej, a następnie jako naczelna pielęgniarka w Ubezpieczalni Społecznej w Krakowie.
Od listopada 1941r. na propozycję Wydziału Szpitalnictwa w Warszawie, przyjęła stanowisko kierowniczki Szkoły Położnych przy ul. Karowej 2. Na wiosnę 1943r. gdy władze niemieckie nakazały stopniową likwidację Szkoły Położnych, została zorganizowana pierwsza w Polsce tajna szkoła pielęgniarsko – położnicza. Prowadzona była oficjalnie jako filia Szkoły Pielęgniarstwa przy Szpitalu Przemienienia Pańskiego na Pradze w Warszawie. Kulczyńska objęła stanowisko dyrektorki nowo otwartej szkoły, równocześnie prowadząc grupy uczennic, które kończyły szkołę położnych. Działalność jej przerwał wybuch powstania.
Po oswobodzeniu Krakowa, wraz z dyrektorką Rydlówną i grupą instruktorek, przystąpiła do reaktywowania Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarstwa. Do regularnej pracy w szkole nie mogła przystąpić z powodu ciężkiej choroby matki, której była jedyną opiekunką. Do pracy w szkole wróciła po śmierci matki w połowie 1946r., obejmując poprzednie stanowisko wicedyrektorki i kierowniczki działu szkolenia teoretycznego.
Po przejęciu szkół przez Ministerstwo Zdrowia przestała pracować w szkole. Rozpoczęła pracę od kwietnia 1950r. w Instytucie Gruźlicy w Krakowie w oddziale terenowym, prowadziła równocześnie bibliotekę lekarską Instytutu i Kliniki. Pracowała w Instytucie do chwili przejścia na rentę w 1963r.
Kulczyńska była czynna w Polskim Stowarzyszeniu Pielęgniarek Zawodowych. Kilkakrotnie pełniła funkcję wiceprezeski, sekretarki, jak również była członkiem Komisji Wychowawczej.
Z chwilą powstania Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego włącza się bardzo czynnie do pracy w Oddziale Krakowskim , jest członkiem Zarządu Oddziału i Komisji Historycznej. Dzięki fenomenalnej wprost pamięci , bardzo ścisłego , logicznego sposobu myślenia jest nieocenionym źródłem wiadomości o początkach i rozwoju pielęgniarstwa w Polsce. Mimo podeszłego wieku utrzymuje żywy kontakt z zawodem i pielęgniarkami.
Opracowała szereg notatek o życiu poszczególnych pielęgniarek, działalności Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych i szkołach, w których pracowała. Opracowała szereg artykułów drukowanych w miesięczniku Pielęgniarka Polska zarówno w okresie międzywojennym, jak i po wznowieniu pisma w latach 1948 – 1958. W okresie międzywojennym ukazał się pierwszy podręcznik ,,Zabiegi pielęgniarskie", opracowany przez T. Kulczyńską i H. Chrzanowską.
Po drugiej wojnie światowej ukazały się następujące pozycje opracowane przez T. Kulczyńską.
- Podręcznik pielęgniarstwa ogólnego. PZWL, Warszawa, sześć wydań w latach 1951 – 1965. Został on również przetłumaczony na język rosyjski, na zlecenie Światowej Organizacji Zdrowia, dla szkół medycznych w Mongolskiej Republice Ludowej.
- Jak pielęgnować chorego na gruźlicę w domu (zamówienie Instytutu Gruźlicy), PZWL, Warszawa, trzy wydania 1953 – 1956.
- Pielęgniarstwo specjalistyczne. Praca zbiorowa pod redakcją T. Kulczyńskiej, PZWL, Warszawa 1956.
Posiada następujące odznaczenia: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1957r.), Odznakę za Wzorową Pracę w służbie Zdrowia (w 1954r.), Medal X-lecia Polski Ludowej (1955 r.), Odznakę Honorową PTP (1974 r.), Medal komisji Edukacji Narodowej (1978 r.).
źródło:
Jadwiga Kaniewska Iżycka
Rozwój pielęgniarstwa w Polsce do roku 1950 cz.3, str. 69 – 72
Centrum Metodyczne Doskonalenia Nauczycieli Średniego Szkolnictwa Medycznego, Warszawa 1988
