Barbara Dobrowolska (1928 – )

Urodziła się 3 października 1928 r. w Łodzi w rodzinie inteligenckiej. W tym też mieście rozpoczęła naukę w szkole  podstawowej. Z chwilą wybuchu II wojny światowej wraz z rodziną została wysiedlona do Generalnej Guberni i zamieszkała w Warszawie, miała zaledwie 11 lat. Szkołę podstawową ukończyła na tajnym nauczaniu. Następnie uczyła się w szkole koronczarsko – krawieckiej im. Zofii Wołowskiej,  która „pod płaszczykiem” szkoły zawodowej realizowała program gimnaziom. W czasie Powstania Warszawskiego działała czynnie w harcerstwie współpracując z Armią Krajową.  Otrzymała  przydział  zadań w szpitalu  powstańczym  przy  ul.  Mokotowskiej51. Niosła pomoc rannym, ale głównym Jej zadaniem było organizowanie i przygotowywanie materiałów opatrunkowych. Uczestniczyła również w rozpoznawaniu położenia piwnic pod budynkami przy ulicach: Pięknej, Kruczej i Mokotowskiej celem przygotowania planów przejść ewakuacyjnych. W 1945 r. wróciła do Łodzi. Ukończyła naukę w Liceum Ogólnokształcącym  im. J. Czapczyńskiej.  Pragnęła studiować medycynę. Egzamin wstępny zdała, ale nie została przyjęta ze względu na pochodzenie społeczne i przynależność ojca do AK. Od 1947 r. przez 2 lata kontynuowała naukę w Państwowej Szkole Pielęgniarstwa nr 1. w Łodzi przy ul. Piotrowskiej 45. Po uzyskaniu dyplomu, zgodnie z przydziałem pracy, przez 3 lata pracowała w tejże szkole jako nauczycielka zawodu w klasie, następnie jako instruktorka szkolna w oddziale niemowlęcym szpitala. Im. Korczaka. Z przyczyn zdrowotnych, alergii na środki dezynfekcyjne, musiała w połowie 1952 r. zrezygnować z tego stanowiska. Została skierowana do przemysłowej służby zdrowia. Do 1954 r. pełniła obowiązki pielęgniarki przełożonej w przychodni. W latach 1954-1956 pracowała dodatkowo jako instruktorka dzielnicowa ds. pielęgniarstwa przemysłowego w dzielnicy Łódź-Widzew. Prowadziła kursy dla pielęgniarek przyuczonych i młodszych, przygotowujących się do egzaminu państwowego. Jesienią 1957 r. uzyskała półroczne stypendium WHO i została skierowana na  kurs higieny  przemysłowej do Royal College of Nursing w Londynie. Zdobyta wiedza, jak sama napisała w swoim życiorysie, dała Jej : „..lepsze zrozumienie zagadnień ochrony zdrowia pracowników i roli jaką ma spełniać pielęgniarka przemysłowa”. W kursie uczestniczyły pielęgniarki z 10 krajów europejskich. Była więc okazja do wymiany poglądów, doświadczeń oraz porównań tego co dzieje się w tej dziedzinie w poszczególnych krajach. Oceniła to jako bardzo kształcące tym bardziej, że w tym czasie programy nauczania w szkołach pielęgniarskich nie uwzględniały powyższych  zagadnień. Kurs utwierdził Ją w przekonaniu, że działania podejmowane przez Nią w pielęgniarstwie przemysłowym w Łodzi były prawidłowe i zbieżne z tendencjami światowymi. Podczas zajęć praktycznych zetknęła się z ciekawymi rozwiązaniami opieki nad pracownikami małych zakładów, co stanowiło ważny a nie do końca rozwiązany problem w Polsce.  Na kursie zaprezentowano dużo ciekawych metod pracy, materiałów i pomocy naukowych stosowanych w szerzeniu oświaty zdrowotnej. W maju 1958 r. po ukończeniu kursu i otrzymaniu certyfikatu Pani Barbara wróciła do kraju do poprzednio wykonywanej pracy. Zdobytą wiedzę i doświadczenie starała się wykorzystać w podległych placówkach. Zorganizowała  około stugodzinny kurs dla pielęgniarek zatrudnionych w przemysłowej służbie zdrowia w dzielnicy Widzew-Łódź. Pod koniec 1958 r. otrzymała propozycję powrotu do pracy w szkolnictwie na stanowisko kierownika szkolenia praktycznego w nowo otwartej, pomaturalnej Szkole Pielęgniarstwa przy AM w Łodzi. Po roku otrzymała nominację na dyrektora szkoły. Funkcję tę pełniła przez 12 lat do 31 grudnia 1971 r. Aktywnie uczestniczyła w pracach nad opracowaniem programu kształcenia pielęgniarek i nad statutem samorządu młodzieży. W celu lepszego przygotowania się do pracy pedagogicznej podjęła naukę, w systemie zaocznym, w Studium Nauczycielskim Średnich Kadr Medycznych. Po zdaniu egzaminu końcowego otrzymała uprawnienia do pracy w zawodzie nauczyciela. W 1962 r. podjęła studia zaoczne na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończyła w 1967 r. uzyskując tytuł  magistra.

W 1965r. wzięła udział w seminarium zorganizowanym przez WHO dla dyrektorów  i wizytatorów szkół medycznych. Podczas kilkutygodniowego wyjazdu zapoznała się z osiągnięciami szkolnictwa pielęgniarskiego i organizacją kształcenia podyplomowego w Danii, Anglii i Finlandii. Zdobyta wiedza i doświadczenie okazały się bardzo przydatne w dalszej pracy na stanowisku dyrektora m.in. przy wznoszeniu nowego budynku szkolnego.
W 1969 r. podjęła studia doktoranckie. Pracę doktorską pt: „Kształtowanie stosunku do zawodu wśród uczennic Szkoły Pielęgniarstwa AM w Łodzi” obroniła pod koniec 1972 r.

W styczniu tegoż roku Pani Barbara została zaproszona do pracy na pierwszej uczelni wyższej
dla pielęgniarek w AM w Lublinie. Dziekan Wydziału Pielęgniarskiego prof. dr hab. M. Klamut zwrócił się do Niej z prośbą o zorganizowanie Zakładu Pielęgniarstwa Społecznego. Początkowo prowadziła wykłady, seminaria, ćwiczenia z metodyki nauczania pielęgniarstwa a następnie
z pielęgniarstwa społecznego. Z chwilą uzyskania tytułu doktora powierzono Jej obowiązki kierownika Zakładu Pielęgniarstwa Społecznego. Była to kolejna, nowatorska praca. Brakowało podręczników i materiałów pomocniczych do prowadzenia zajęć dydaktycznych ze studentami. Kontakty z WHO utrzymywane przez wiele lat i uczestnictwo w wielu konferencjach, które odbywały się w Belgii. Holandii, Danii, i  RFN umożliwiły Jej zaopatrzenie się w literaturę obcojęzyczną i wymianę informacji. Zdobytą wiedzę wykorzystywała podczas zajęć dydaktycznych oraz w prowadzeniu założonego przez Nią pierwszego koła naukowego dla studentów przy Zakładzie Pielęgniarstwa Społecznego. Członkinie tego koła przygotowywały pod Jej opieką opracowania, które w konkursach zdobywały nagrody i wyróżnienia. Dla członkiń koła zorganizowała obóz naukowy, podczas którego przygotowywały się do pisania prac magisterskich. Pod kierunkiem dr Barbary Dobrowolskiej powstało 37 prac magisterskich z zakresu pielęgniarstwa. Ponadto pracowała nad programem nauczania przedmiotu pielęgniarstwo społeczne. Opracowała metodykę nauczania teorii i zajęć praktycznych, ćwiczeń teoretycznych i praktyk zawodowych. Uczestniczyła w pracach wielu innych zespołów skupiających się nad doskonaleniem programów kształcenia w wyższym szkolnictwie pielęgniarskim. Przygotowała podręcznik dla  studentów wydany w 1976 r. w Warszawie przez PZWL „Metodyka nauczania przedmiotów pielęgniarskich”. Jest współautorką podręcznika dla słuchaczy średnich szkół medycznych pt: „Podstawy  psychologii, pedagogiki i socjologii” wyd. I. 1977r. PZWL, Warszawa. (wielokrotnie wznawiane).

We wrześniu 1979 r., ze względów rodzinnych, zrezygnowała z pracy w Lublinie i powróciła
do rodzinnego miasta. Podjęła pracę w Instytucie Medycyny Pracy na stanowisku adiunkta ds. naukowo - badawczych. Do czasu zatrudnienia Pani Doktor, Instytut zajmował się lekarzami zatrudnionymi w przemysłowej służbie zdrowia zupełnie nie zauważając roli pielęgniarek. Dzięki dr Dobrowolskiej, która miała nadzorować pracę pielęgniarek, został zdiagnozowany stopień przygotowania pielęgniarek i ich problemy zawodowe. Przeprowadzono szereg prac naukowo-badawczych. Przeprowadziła 2 badania ogólnopolskie dotyczące: oceny sytuacji społeczno-zawodowej i warunków pracy oraz wybranych elementów stanu zdrowia pielęgniarek w przemysłowej służbie zdrowia w Polsce; wpływu wybranych czynników
na efektywność pracy pielęgniarek przemysłowych. Zorganizowała nadzór nad kierowniczą kadrą pielęgniarek przemysłowych w całej Polsce i przeprowadziła 3 kursy dla niej. Ponadto prowadziła indywidualne poradnictwo dla nowo zatrudnionych naczelnych pielęgniarek w wojewódzkich placówkach. Zorganizowała zespół ds. Racjonalizacji Pracy Pielęgniarek Przemysłowych. W 1982 r. rozpoczęła starania o zorganizowanie specjalizacji w zakresie pielęgniarstwa przemysłowego. Przygotowała program 2-letniego kształcenia, który został zatwierdzony przez MZiOSp. w 1985 r. Specjalizację tę prowadziła do 1992 r. Ponadto doprowadziła do utworzenia Sekcji Pielęgniarek Przemysłowych przy Instytucie Medycyny Pracy. W tym okresie nadal aktywnie uczestniczyła w wielu krajowych konferencjach. W swych wystąpieniach zwracała uwagę na rolę pielęgniarki w opiece nad zdrowiem pracowników.  Brała udział w kilku kursach zorganizowanych w Anglii, Finlandii i Danii oraz  w międzynarodowych sympozjach w Walii, Szkocji i Holandii, gdzie przedstawiła role i zadania pielęgniarek przemysłowych w Polsce i ich kształcenie. W 1983 r. wydana została „Problematyka pracy pielęgniarki środowiskowej” (współautorstwo Z. Putkiewicz), PZWL, Warszawa i „Pielęgniarstwo społeczne” skrypt dla studentów wydziałów pielęgniarskich pod red. B. Dobrowolskiej”, Lublin, AM. W 1987 r. w wydaniu powielaczowym IMP ukazała się praca „Zadania pielęgniarki przemysłowej w zakresie opieki nad młodzieżą pracującą i uczącą się w szkołach przyzakładowych” (współautorstwo z M. Pogodzińską).

W 1985 r przeszła na emeryturę, ale nie zaprzestała aktywności społecznej na rzecz pielęgniarstwa, które pozostało w Jej sercu i twórczym umyśle na czołowym miejscu. Niezmiennie pragnie podnosić rangę zawodu pielęgniarki i inspirować je do poszukiwań nowych rozwiązań poprzez dzielenie się własnymi doświadczeniami i przekazywanie dobrych wzorów z przeszłości. Pani dr Barbara Dobrowolska przygotowała szereg prac np. w 1992 r. (Łódź, IMP) wspólnie z E. Mielczarek-Pankiewicz wydały książkę pt: „Opieka nad zdrowiem pracujących w środowisku pracy”. Opracowała ponad 70 życiorysów zasłużonych pielęgniarek z terenu Łodzi. Dla Polskiej Akademii Nauk opracowała życiorysy: Marii Stencel, Haliny Stefańskiej, Jadwigi Sufczyńskiej. W 1998 r. nakładem AM w Łodzi wydała książkę pt: „Opieka zdrowotna w Łodzi od 1945 r.” oraz „Kształcenie pielęgniarek i położnych w Łodzi w latach 1945-1977”.

W czasie działalności w Głównej Komisji Historycznej dokonała wielu opracowań np.: „Wczasy lingwistyczne organizowane przez PTP”, „Kształcenie pielęgniarek na poziomie akademickim”, „Kronika Szpitala im. Radlińskiego w Łodzi”. Opracowała historię szpitali w Łodzi : „Szpital
im. M. Skłodowskiej-Curie”, „Szpital im. Madurowicza”, „Szpital im. L. Pasteura (św. Rodziny”) i książkę „Materiały Historyczne Pielęgniarstwa Polskiego – przyczynek do dziejów pielęgniarstwa polskiego XX wieku”, Łódź, 2013. Ponadto opublikowała ponad 180 artykułów w prasie krajowej i 10 w prasie zagranicznej. Napisała 8 recenzji podręczników, książek i programów.

Pani Barbara jest silnie związana z harcerstwem od czasu wojny a w latach powojennych do chwili obecnej jest jego członkiem wspierającym. W latach 1948-1956 działała w PCK. Od czasu powołania Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego 1957. jest jego bardzo aktywnym członkiem. Przez 13 lat od 1958-1971 r. była sekretarzem Zarządu Oddziału PTP, przez jedną kadencję była jego wice przewodniczącą. W latach 1972-1978 została wytypowana przez MZiOSp. na stanowisko doradcy ds. pielęgniarstwa w Światowej Organizacji Zdrowia.  W 1993 r. weszła w skład Plenum ZG PTP oraz Zarządu Oddziału w Łodzi. Od wielu lat jest przewodniczącą Okręgowej Komisji Historycznej PTP w Łodzi.

Pani dr n. hum. Barbara Dobrowolska za całokształt pracy zawodowo - społecznej oraz postawę moralną zasługuje na największy szacunek, uznanie i najwyższe odznaczenia także pielęgniarskie. Dr n. hum. Zbigniew Tokarski, przewodniczący Zarządu Oddziału PTP w Łodzi [w latach dziewięćdziesiątych], w artykule „Nasz kandydat do medalu…” przedstawił „sylwetkę prawdziwego profesjonalisty i znakomitej osobowości” – Pani Barbary jako kandydatki do odznaczenia Medalem Florence Nightingale. Jest nadal naszą kandydatką do tego odznaczenia. Mimo upływających lat dorobek Pani Doktor stale wzrasta. Była delegatką na XIII Kongresie Międzynarodowej Rady Pielęgniarskiej we Frankfurcie i na obchodach stulecia Międzynarodowej Rady Pielęgniarek w Londynie w 1999 r. W 2004 r. w Limerick w Irlandii wygłosiła referat podczas konferencji międzynarodowej poświęconej ” Postawom etycznym i zawodowym pielęgniarek i położnych  III Rzeszy”.

Jest aktywnym członkiem Głównej Komisji Historycznej przy ZG PTP, od 2005 r. pełni funkcję wiceprzewodniczącej.

Pani Barbara Dobrowolska charakteryzuje się niezwykle twórczym umysłem. Jest tytanem pracy naukowo-badawczej w dziedzinie pielęgniarstwa. Nadal dokumentuje i opracowuje. znaczące dla historii wydarzenia. Jak sama stwierdziła w przedmowie do „Materiałów Historycznych Pielęgniarstwa Polskiego” planuje kolejne publikacje poświęcone historii pielęgniarstwa.

Podczas Powstania Warszawskiego czynnie zaangażowała się w niesienie pomocy rannym.
Po wojnie cyt.„ nie została przyjęta na studia (medyczne) w Łodzi w latach 1948 i 1950, ze względu na przynależność ojca do AK i pochodzenie inteligenckie”. Inwigilowana przez UB w 1952 r. z powodu wzięcia udziału w dniach skupienia w Laskach oraz w latach 1965-1966 w związku z otrzymanym stypendium WHO i wyjazdem do Londynu.  W latach 1959-1970 wielokrotnie wzywana do KW PZPR i nakłaniana do wstąpienia do PZPR oraz do prowadzenia agitacji wśród grona nauczycielskiego.

Opracowała Hanna Kamińska

na podstawie materiałów archiwalnych CAPP przy ZG PTP

B.Dobrowolska - wystąpienie podczas Kongresu Pielęgniarek i Położnych Polskich w Busku Zdroju. maj 1993	B.Dobrowolska  podczas posiedzenia ZG PTP  w siedzibie ZG przy ul.Koszykowej 8  (stoi druga od prawej w pierwszym rzędzie.	Barbara Dobrowolska ZGPTP Koszykowa 8, siedzi 1 z lewej.	B.Dobrowolska (druga z pr. w kapeluszu) Przeprowadzka Archiwum z piwnicy "na salony".	Członkowie Komisji Historycznej po zakończeniu prac nad wystawą. B.Dobrowolska stoi w środku