Marta Płaska 1929 - 2011

Dzieciństwo

Marta Płaska z domu Zdanowska urodziła się 12 stycznia 1929 roku w Wojnowie w gminie Mordy, powiat siedlecki. Rodzice Aleksander i Helena (z domu Piechura) Zdanowscy mieli sześcioro dzieci: Romana, Bolesława, Jadwigę, Felicję, Martę i najmłodszą Krystynę.

(Siostra Jadwiga również została pielęgniarką.)

W latach 1936-1944 Marta uczęszczała do szkoły podstawowej w Wojnowie i Mordach. Lata okupacji spędziła w domu rodziców na wsi. W 1944 roku rodzice wysłali ją do czteroletniego Gimnazjum Handlowego w Siedlcach. Tam też należała do harcerstwa, które kształtowało jej cechy charakteru, pełniła funkcje zastępowej. Zdobywała różne sprawności, m.in. opiekunki dzieci. Wspólnie z innymi harcerkami odwiedzały dzieci w Domu Dziecka. Podczas tych wizyt zrodziła się myśl o pielęgniarstwie. Słowo, jego siła i moc oddziaływania w trudnych sytuacjach oraz chęć bycia potrzebną drugiemu człowiekowi, wpłynęło na jej decyzję aby zostać pielęgniarką. Po ukończeniu gimnazjum Marta opuściła dom rodzinny i razem z koleżanką pojechała do Warszawy zapisać się do Szkoły Pielęgniarstwa nr 1 przy Szpitalu Przemienienia Pańskiego. Dyrektorką szkoły była siostra Wanda Żurawska, która dbała o wysoki poziom wykształcenia i formację swoich uczennic. Siostra Żurawska miała wątpliwości czy taka ,,mizerota’’ da radę. Marta odpowiedziała: ,,Dam radę, choćby nie wiem co!’’ W roku 1949 nastąpiła zmiana dyrektorki i nazwy szkoły, ale siostra Żurawska nadal pozostawała jej mentorką. Szkoła ugruntowała w niej wrażliwość i otwartość na potrzeby drugiego człowieka. W tym czasie mieszkała w internacie przy ul. Zygmuntowskiej 9 (później nazwaną Al. Świerczewskiego, obecnie Al. Solidarności).

Pielęgniarka musi mieć dobrą kondycję

Marta była czynnym sportowcem, bardzo dbała o kondycję fizyczną. Często podkreślała jak ważna jest sprawność fizyczna dla pielęgniarki. Należała do Zrzeszenia Sportowego ,,UNIA’’. Brała wielokrotnie udział w Mistrzostwach Polski w biegu na przełaj, specjalizowała się w biegach na 800 m, zdobywała nagrody, jeździła na obozy. Lubiła również jazdę na nartach, fascynowały ją góry,  lubiła górskie wędrówki..

Po ukończeniu szkoły i otrzymaniu dyplomu pielęgniarki rozpoczęła pracę w Państwowym Szpitalu Klinicznym Nr 1 przy ul. Oczki (szpital otwarty w 1901r. składający się z 11 pawilonów między ul. Oczki, Nowogrodzką i Lindleya) w Warszawie. Zamieszkała w internacie na terenie szpitala, potem mieszkała przy ulicy Lwowskiej 15 – szpital wynajmował mieszkania dla pielęgniarek. W latach 1950-1958 pracowała w charakterze pielęgniarki odcinkowej w I Klinice Chirurgicznej, na odcinku damskim. Sale były wielołóżkowe.

W 1954 roku zawarła związek małżeński ze Zbigniewem Płaska. W czerwcu 1955 roku urodziła córkę Ewę Iwonkę i już po trzech miesiącach wróciła nie tylko do pracy ale również do sportu.

W 1958 roku na własną prośbę została przeniesiona na blok operacyjny jako pielęgniarka instrumentariuszka. Była wybitnie utalentowaną instrumentariuszką, człowiekiem o wyjątkowych zdolnościach organizacyjnych i przywódczych. Szybko awansowała. Po dwóch latach pracy na bloku operacyjnym powierzono jej funkcję pielęgniarki oddziałowej bloku operacyjnego. Była wyjątkowo pracowita i sumiennie wykonywała swoje obowiązki. Miała znakomite przygotowanie zawodowe, ciągle rozwijała talent pielęgniarski. Stworzyła zgrany i świetnie wyszkolony zespół, który zawsze wspierała. Uważała z głębokim przekonaniem, że to zawód elitarny, dla wybranych, dający ogromną satysfakcję nieznaną w innych zawodach.

Nauki nigdy dosyć

Uczyła się języka angielskiego u Metodystów i później na kursach organizowanych przez PTP.

Uważała, że nigdy nie dość nauki. W 1970 roku otrzymała świadectwo dojrzałości po ukończeniu nauki w IV Liceum Korespondencyjnym. Uczestniczyła na wykładach w Klinice oraz w kursach doskonalących.

Wyjazdy szkoleniowe

Odbyła dziewięciomiesięczne szkolenie w Anglii. 1.06 - 24.12.1964r. w Chelmsford & Essex hospital w Chelmsford  i w okresie od 2.01 do 26.02.1965 w Hammersmith Hospital w Londynie. Brała udział w operacjach i zapoznawała się z metodami pracy, obsługą urządzeń (pompy, autoklawy) oraz ze sposobami przygotowania, sterylizacji narzędzi i materiałów opatrunkowych do operacji. Uzyskała bardzo dobrą opinię przełożonych.

22.04 - 30.05.1975r. - stypendium WHO, szkolenie w Szpitalu Uniwersyteckim w Lund w Szwecji - poznawanie pracy w centralnej sterylizacji, na bloku operacyjnym i w sali intensywnego nadzoru chirurgicznego.

3 - 15.05.1976 - wyjazd szkoleniowy do Instytutu Chorób Serca i Naczyń w Moskwie

5.06-8.07.1978 - stypendium naukowe Międzynarodowej Rady Pielęgniarek ,,3M ‘’ w Szpitalu Uniwersyteckim w Helsinkach. Uzyskała bardzo dobre referencje, w tak krótkim czasie stała się cennym członkiem personelu sali operacyjnej.

8 - 17.06.1979 - wyjazd szkoleniowy do Finlandii jako opiekun grupy pielęgniarek

16 - 27.09.1979 - wyjazd do Anglii na stypendium ,,Theatre Nursing, Education and Research Fellowship Fund’’, jako wyróżnienie konkursowe Fundacji Stypendialnej dla Pielęgniarek Operacyjnych. Temat szkolenia: Zapobieganie zakażeniom wewnątrzszpitalnym oraz sprawy organizacyjne związane z pracą na bloku operacyjnym i w centralnej sterylizacji.

Innowacje

Włożyła wiele starań i wysiłku w rozwój pielęgniarstwa operacyjnego.

Zmodernizowała pracę pielęgniarek na bloku operacyjnym, wprowadziła nowe metody pakowania narzędzi i bielizny do operacji, zamieniła puszki Schimmelbuscha na poręczne, mniejsze pakiety przystosowane do konkretnej operacji. Sprowadzała do Polski wszelkie nowoczesne rozwiązania: nici operacyjne, materiały opatrunkowe, nowoczesne narzędzia.

Oddzieliła pielęgniarstwo anestezjologiczne jako odrębną dziedzinę pielęgniarstwa. Zaangażowana w tworzenie pierwszych oddziałów pooperacyjnych i intensywnej opieki.

26 stycznia 1966 roku uczestniczyła u boku Profesora  Jana Nielubowicza w pierwszym przeszczepieniu nerki w Polsce oraz w wielu skomplikowanych, nowatorskich operacjach chirurgicznych np. zespoleniach portacaval shunt. Nie sposób precyzyjnie ustalić w ilu operacjach uczestniczyła, szacuje się, że w kilku tysiącach. Włożyła ogromny trud w tworzenie centralnych sterylizatorni w polskich szpitalach.

Szkolenie kadr

Przez całe życie zawodowe i na emeryturze aktywnie uczestniczyła w kształceniu i doskonaleniu pielęgniarek.Wyszkoliła rzesze pielęgniarek operacyjnych w szpitalach warszawskich: przy ul. Lindleya oraz Banacha, również z innych miast. Była autorką programów szkoleń specjalizacyjnych i niekwestionowanym autorytetem pielęgniarstwa operacyjnego.

1-2.06.1978 pełniła funkcje egzaminatora pielęgniarek instrumentariuszek w Centrum Kształcenia Podyplomowego WAM przy ul. Szaserów.

Misja Kampucza

W1980 roku na apel Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża podjęła wyzwanie zorganizowania szpitala w Kampuczy (Kambodży). Polska ekipa składała się z chirurga, anestezjologa, czterech pielęgniarek i technika radiologa Szefem był doktor Maciej Grochowicz. Przez trzy miesiące uruchomili dwie sale operacyjne.

Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie

Od 1970 roku należała do Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego, w którym aktywnie działała, była członkiem Zarządu Głównego przez trzy kadencje, przewodniczącą Komisji Organizacji i Technizacji Pracy. Uczestniczyła w pracach komisji podczas Olimpiad Pielęgniarskich. Założyła i była przewodniczącą Sekcji Pielęgniarek Operacyjnych, zależało jej aby postęp docierał do wszystkich pielęgniarek również pracujących w małych szpitalach.

W 1981roku reprezentowała Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie na Kongresie ICN w Los Angeles, spotkała się tam z bardzo życzliwym przyjęciem. Na Kongresie wprowadziła Towarzystwo Pielęgniarskie z Węgier do tej organizacji. Odwiedziła również wiele szpitali w Stanach Zjednoczonych m.in. w Bostonie, Chicago, Los Angeles. Interesowały ją oddziały pooperacyjne i intensywnej opieki medycznej, praca na bloku operacyjnym i współpraca z innymi działami.

W 1978 roku została wyróżniona Odznaką Honorową PTP.

Zainteresowania i hobby

Lubiła jeździć na działkę, posadziła na niej nawet roślinki przywiezione z Kampuczy.

Pasjami wykonywała robótki ręczne: sweterki na drutach i abażury z żurnali, które przywoziła z wyjazdów zagranicznych. Doskonale się przy tym odprężała.

Wielką radość sprawiało jej słuchanie piosenek Sandy Show, które poznała podczas pobytu w Anglii.

Pacjent najważniejszy

Marta była niezwykle oddana chorym, zawsze otwarta na ich potrzeby. Najwięcej satysfakcji miała w sali chorych, odczuwała radość widząc zdrowiejącego pacjenta. Nie ograniczała się tylko do zawodowych czynności, uśmiechnięta roztaczała wokół siebie ciepło. Lubiła rozmawiać z chorymi, często aplikowała „słowne relanium” rodzinie pacjenta, czekającej pod blokiem operacyjnym. Głęboko przeżywała sytuacje nieuleczalnie chorych.

Podkreślała, że na pojęcie uzdrawiania pacjenta składa się nie tylko pomyślnie przeprowadzona operacja ale także właściwa pielęgnacja.

Mowa pożegnalna

16 września 2011 na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie pożegnałyśmy Martę Płaską członka Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego ( trzech kadencji ), wybitną pielęgniarkę.

Marta Płaska. Pielęgniarka instrumentariuszka ,charyzmatyczna opiekunka i nauczycielka ogromnej rzesz pielęgniarek operacyjnych, ciesząca się wielkim autorytetem zarówno wśród pielęgniarek jak i lekarzy. Człowiek niezwykłej siły ducha, emanująca energią, kulturą i talentem organizacyjnym. Jednocześnie urocza, ciepła kobieta, spełniająca się w życiu rodzinnym, kochająca ludzi, niezwykle pogodna.

Wyprzedziła w swej działalności epokę, mówimy o Niej, że w drugiej połowie XX w. była już pielęgniarką na miarę wyzwań XXI w.

Bardzo dobrze przygotowana zawodowo. W latach sześćdziesiątych odbyła roczne szkolenie z zakresu pielęgniarstwa chirurgicznego w Anglii. Od 1965r. pracowała w I Klinice Chirurgii przy ul. Lindleya. Organizowała blok operacyjny. 26 stycznia 1966 roku uczestniczyła w wydarzeniu na miarę światową – instrumentowała przy pierwszym w Polsce przeszczepie nerki w zespole Prof. Jana Nielubowicza ( biorcą była uczennica szkoły pielęgniarskiej – Danusia ), uczestniczyła we wszystkich nowatorskich działaniach pielęgniarstwa operacyjnego: w chirurgii naczyń, krążenia wrotnego.

Uczestniczyła w misji polskiej Służby Zdrowia w Kambodży 1980/1981, w okresie niezwykle brutalnych i krwawych rządów Czerwonych Khmerów, była przełożoną szpitala. Niosła pomoc rannym i ludności cywilnej. Za tę niezwykle ofiarną działalność została wyróżniona przez ICN – Międzynarodową Radę Pielęgniarek, odznaczona Honorową Odznaką PTP, Odznaką za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia. W 1975 roku przyjęła obowiązki kierownika bloku operacyjnego w szpitalu przy ul. Banacha, zorganizowała 20 sal operacyjnych. Pracowała z największymi autorytetami w medycynie prof. Nielubowiczem, prof. Orłowskim oraz wspaniałymi lekarzami – dzisiaj już profesorami: Schmidtem, Szostkiem, Rowińskim, Polańskim, Staszkiewiczem i wieloma innymi znakomitościami świata medycznego.

Mimo ogromu pracy zawodowej i obowiązków rodzinnych znajdowała czas na działalność społeczną. Przez 3 kadencje była członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego. Kierowała Sekcją Pielęgniarek Chirurgicznych i Anestetyczek, organizowała szkolenia zarówno w kraju jak i za granicą.

Żegnamy dziś z ogromnym poczuciem straty Niezwykłego Człowieka – tytana pracy, wspaniałą koleżankę, dany nam do naśladowania wzorzec osobowy.

Pani Marto, Kochana Koleżanko niech w tej ostatniej wędrówce towarzyszą Ci nasze błogosławione koleżanki Hanna Chrzanowska i S. Magdalena Maria Epstein. Odpoczywaj po swym pracowitym życiu w spokoju jaki daje najpiękniej wykonane zadanie, otulona naszą wdzięcznością i serdeczną przyjaźnią.

Marta Płaska - English version.

Opracowała Grażyna Gierczak

Źródła:

Archiwum prywatne Marty Płaskiej

Archiwum Działu Kadr SPCSK ul. Banacha 1a w Warszawie

Burgomaster J., Polish Nurse Visits MGH. Nursing Pulse of New England Nr 31, 1981

Dębowska H. Radość ratowania życia. Kurier Polski Nr 11

Krzyżanowska-Łagowska U. Znać swój los. Auxilium 1994, 192-193

Machińska M. Moje miejsce wśród chorych. Przyjaciółka Nr 27, 1977

Ubysz B. Porozmawiajmy o Warszawie. Stolica. Nr 36, 1977

Zagórski S.(wywiad z prof. W. Rowińskim), Na początku była nerka. Historia pierwszego przeszczepu.

Przeszczep.pl  - Dodatek Gazety Wyborczej z 26.01.2006

Marta jako nastolatka	Marta z siostrą	Zdjęcie szkolne	w I Klinice Chirurgii w Państwowym Szpitalu Klinicznym Nr 1 przy ul. Lindleya w Warszawie	1957-58 r. sala wykładowa w Klinice Chirurgii. Marta w 2 rz. od góry 4 z lewej - wykład prof Butkiewicza

Doc. Łapiński,dr Bolesław Marzinek, prof Butkiewicz, dr Miller, doc. Nielubowicz 1958-59 r.	Lata 50-60te  na Lindleya, aparat do znieczulania Drager	Marta Płaska pierwsza z lewej	Marta w środku	Marta z pacjentką	Marta z uczennicami

Rodzina Zdanowskich Marta trzecia od prawej, górny rząd	Zdjęcie ślubne -1954 r.	Z mężem i córką lata 50-te	Ze Zbyszkiem w górach	Z mężem i córką lata 50-te

Wśród Khmerów				Kompong Cham przed szpitalem Marta 6 od lewej

Kości	Kuchnia pod palmą	Marta podczas operacji	Marta pośród Khmerów	Khmerski transport

1986 r - pożegnanie  Marty, na zdjęciu dyr Krzepkowski	Pożegnanie Marty -pielęgniarki oddziałowe	Pożegnanie z Ziutą	Z oddziałową Marylą Guzewicz	Z Prof. Nielubowiczem i koleżankami

Sulejówek 2005-Stasia Mączyńska, Zosia Jankowska, Jadzia Goczała, Niuśka Jurko, Marta Płaska, Ireczka Gańko