Elżbieta Rabowska 1884-1969

Elżbieta Rabowska urodziła się 6 sierpnia 1884 r. we Włocławku. Wykształcenie średnie uzyskała na pensji Jadwigi Sikorskiej w Warszawie. Jednocześnie na kursach uczyła się języków obcych: francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego. Od 1902 r. współpracowała z Towarzystwem Tajnego Nauczania, utworzonym przez Cecylię Śniegocką, prowadząc tajne nauczanie na Starym Mieście dla dzieci z robotniczych rodzin. Ponadto opiekowała się chorą matką. W 1904 r. wyjechały obie do Szwajcarii, gdzie po kilku latach otrzymały obywatelstwo szwajcarskie. W Zurychu ukończyła trzyletnią Szkołę Pielęgniarstwa, pod koniec trzeciego roku nauki została pielęgniarką oddziałową w oddziale chirurgii. Już wtedy wykazała duże zdolności organizacyjne i pedagogiczne. Po ukończeniu szkoły pracowała w szpitalu kantonalnym jako starsza pielęgniarka w oddziale wewnętrznym a następnie w Szpitalu Czerwonego Krzyża. W 1919 r. wróciła do Polski a w 1920 r. podjęła pracę w Dziecięcym Sanatorium Przeciwgruźliczym w Zakopanem a następnie w Szpitalu Wojskowym. Po likwidacji tego szpitala przez pół roku pracowała w Klinice Dziecięcej prof. Mieczysława Michałowicza. Organizowała pracę pielęgniarek i szkolenie personelu od podstaw. Klinika miała obsadę świecką. Brakowało zawodowych pielęgniarek. Po otrzymaniu propozycji objęcia stanowiska dyrektorki w Szkole Pielęgniarstwa w Zurychu ponownie wróciła do Szwajcarii. Szkołę prowadziła przez 2 lata. Po powrocie do Polski w 1923r. została przełożoną pielęgniarek w Klinice Dziecięcej Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki ciężkiej pracy, dużym wymaganiom, ale i troskliwej opiece nad podległym personelem zdobyła wielki szacunek lekarzy i pielęgniarek. W 1925 r. otrzymała stypendium Rockefellera. Wyjechała w podróż szkoleniową do Francji i Anglii. W Paryżu, Lyonie, Strasburgu, Londynie i Oxfordzie  poznała pracę i szkolenie tamtejszych pielęgniarek.

Elżbieta Rabowska (siedzi) czwarta z lewej. 1926 r. -zjazd PSPZ

Po powrocie do Polski w grudniu 1925 r. powołana została na stanowisko dyrektorki Szkoły Pielęgniarstwa PCK w Poznaniu, którą zarządzała do 30 kwietnia 1929 r. Był to bardzo trudny okres dla szkoły, która przestała być prowadzona przez Amerykanki a społeczeństwo poznańskie jeszcze nie przyzwyczaiło się do pielęgniarek świeckich. Siostry zakonne też nie były przyjazne z obawy przed utratą jedynowładztwa w pracy szpitalnej. Ponadto PCK w Poznaniu, zajęte akcją sanitarno-opiekuńczą, nie posiadało możliwości finansowych dla wspomagania szkoły. Władze miasta również nie były bezpośrednio zainteresowane dofinansowaniem i utrzymaniem szkoły. Nauka teoretyczna  nadal odbywała się w Poznaniu w placówkach uniwersytetu, ale na szkolenie praktyczne uczennice wyjeżdżały do szpitala w Gnieźnie. Szpital ten został przejęty po niemieckich ewangelickich siostrach zakonnych - diakonisach. Z placówki niezwykle zaniedbanej stał się wkrótce wzorową bazą szkoleniową. Część zajęć praktycznych nadal odbywała się w Poznaniu w Szpitalu Wojskowym. Po wielu staraniach udało się, dyrektorce Elżbiecie Rabowskiej, rozszerzyć teren praktyk przez pozyskanie do tego celu oddziałów chirurgicznego i wewnętrznego w Szpitalu Przemienienia Pańskiego w Poznaniu i oddziału dziecięcego w Klinice Uniwersytetu Poznańskiego. Do celów szkolenia oddziały zostały wyposażone w odpowiedni sprzęt. Opracowano regulamin pracy i zasady współpracy ze szpitalem. Siostry zakonne zgodziły się, aby uczennice i instruktorki organizowały sobie pracę na salach przydzielonych wg zasad szkolnych różniących się od ówcześnie stosowanych. W tym czasie coraz bardziej wzrastało w społeczeństwie zrozumienie dla potrzeb szkolenia pielęgniarek świeckich, a dyrektorka szkoły pozyskiwała kolejne placówki szkolenia praktycznego np. Klinikę Ortopedyczną przy ul. Gąsiorowskiej i oddział chirurgiczny w wojskowym 7 Szpitalu Okręgowym ( współpraca nawiązana z wojskiem trwała do 1939 r.). Ponadto władze miejskie Poznania przydzieliły szkole szpital-barak dla ciężko i nieuleczalnie chorych internistycznie. Warunki praktyk stanowiły dla uczennic i instruktorek twardą szkołę umiejętności oraz charakteru. Praca w tym baraku nie trwała długo. Po jego rozbiórce praktyki uczennic przeniesiono na oddział wewnętrzny Szpitala Miejskiego. Elżbieta Rabowska utalentowana organizatorka świetnie prowadziła szkołę mimo kłopotów finansowych i trudnych warunków jej lokalizacji w Poznaniu i Gnieźnie. Potrafiła stworzyć serdeczną atmosferę i silne więzi emocjonalne z absolwentkami, które pozostawały chętnie w szkole, aby służyć uczennicom swoją wiedzą jako instruktorki. Dbała o ich rozwój zawodowy kierując je na dalsza naukę do Studium Pracy Społeczno-Oświatowej w Warszawie. Kilka z nich udało się jej wysłać na roczny, podyplomowy kurs pielęgniarstwa do Anglii. Wzrósł poziom nauczania. Wprowadzone zostały nowoczesne, polskie metody nauczania i wychowania. Poprzez właściwe propagowanie zawodu i starania o rekrutację kandydatek do szkoły, co roku regularnie przybywało 50-60 wykwalifikowanych pielęgniarek wykształconych przez tę szkołę. Roman Czamański w opracowaniu jubileuszowym „Czterdzieści lat Szkoły Pielęgniarstwa w Poznaniu” napisał, że  zarządzanie szkołą przez dyrektorkę Elżbietę Rabowską było okresem dużej jej stabilizacji. „Dobry zespół kierowniczy i instruktorski, stali wykładowcy zżyci ze szkołą i zawsze jej pomagający oraz zorganizowana w dobrych placówkach wszechstronna praktyka uczennic – wszystko to sprzyja rozwojowi szkoły”. Niestety w kwietniu 1929 r. Elżbieta Rabowska ustąpiła ze tego stanowiska dyrektorki. Żegnana była z wielkim żalem. Nie układały się Jej stosunki z niektórymi członkami Zarządu PCK – Okręgu Poznańskiego.

Od 1 września 1929 r. została referentką – inspektorką pielęgniarstwa w Polskim Związku Przeciwgruźliczym. Od 1 sierpnia 1932 r. przeszła do Wydziału Szpitalnictwa, Sekcji III Higieniczno-Lekarskiej w nowo otwartym Referacie Pielęgniarstwa. W czasie pracy uległa wypadkowi. W 1933 r., po powrocie do zdrowia. ponownie podjęła pracę na tym samym stanowisku w Polskim Związku Przeciwgruźliczym pozostając tam do wybuchu II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. w czasie oblężenia stolicy pracowała w Sanitariacie a następnie w Komitecie Pomocy dla Uchodźców zorganizowanym przez Radę Główną Opiekuńczą. Ponadto w Zarządzie Głównym RGO, w referacie zdrowia podlegały jej wszystkie dzielnicowe referaty zdrowia. Była odpowiedzialna za pracę pielęgniarek przyszpitalnych w szpitalach wojskowych i cywilnych. Po upadku Powstania Warszawskiego  wysiedlona była do Pruszkowa, ale jako obywatelka szwajcarska nie została zatrzymana w obozie. Jednak pracowała tam, aby pomagać potrzebującym. Przenosiła korespondencję,¦ ułatwiała kontakty z rodzinami i przyjaciółmi, ratowała życie wielu osobom poprzez wpisywanie ich na listę chorych, co umożliwiało im wydostanie się poza mury obozu. W połowie października 1944 r. wyjechała z najbliższą rodziną do Zakopanego. Tam dorywczo pielęgnowała chorych, opiekowała się dziećmi. Przez całą okupację pracowała w Komitecie Pomocy dla Uchodźców i Przesiedleńców RGO.

W grudniu 1945 r. wyjechała do Szwajcarii. Nie przyjęła pracy proponowanej jej przez  polskie Ministerstwo Zdrowia, ponieważ czuła się zmęczona i wyczerpana fizycznie a nie chciała być dla nikogo ciężarem. W Szwajcarii w razie niezdolności do pracy miała zapewnioną rentę. Jednak, po krótkim wypoczynku, na początku 1946 r. zgłosiła się do pracy w Domu Wypoczynkowym w Odelbaden prowadzonym przez Szwajcarski Czerwony Krzyż. Tam opiekowała się polskimi dziećmi. Uczyła je pisać i czytać, prowadziła prace ręczne i gimnastykę. Pod koniec 1946 r. odnalazła ją przyjaciółka i dawna koleżanka ze Szkoły Pielęgniarstwa w Zurychu (lekarka dr Leemann). Odeszła wtedy na emeryturę i zamieszkała w jej domu do końca życia. Utrzymywała stałe kontakty z rodziną. Interesowała się rozwojem pielęgniarstwa polskiego i losami Ojczyzny. Zmarła w Szwajcarii w sierpniu 1969 r.

Poza pracą zawodową działała aktywnie  społecznie w Polskim Stowarzyszeniu Pielęgniarek Zawodowych od jego powstania na przełomie 1924/25r. Pełniła funkcje: wiceprzewodniczącej, sekretarza i członka zarządu. W 1931 r. jako członek komisji oceniała i badała warunki pracy pielęgniarek w szpitalach. Od 1933 r. przez wszystkie kolejne kadencje była członkiem Sądu Honorowego w skład którego wchodziły najbardziej szanowane pielęgniarki. W 1936 r. w Komisji Szpitalnictwa brała udział w opracowywaniu wielu memoriałów i w delegacjach do władz w sprawach zawodowych pielęgniarek.

Opracowała Hanna Kamińska

na podstawie:

red. prof. dr med. Józefa Bogusza. Encyklopedia dla pielęgniarek. PZWL. Warszawa 1982 materiały  archiwalne CAPP