Publikacje

Podręczniki

W Polsce początkowo dla celów samokształceniowych, głównie sióstr zakonnych zajmujących się chorymi, tłumaczone były z języków obcych niewielkie opracowania mające charakter przewodników. Zawierały one praktyczne wskazówki np: dotyczące utrzymania higieny chorych i pomieszczeń, jak postępować z chorym zakaźnie aby nie dopuścić do rozszerzania się infekcji na inne osoby. Ich autorami byli lekarze. Najstarsze opracowanie nosiło datę wydania 1838 i był to: Podręcznik pielęgnowania chorych autorstwa CE. Gedicka. Przekładu z języka niemieckiego dokonał dr Ludwik Gąsiorowski.

Autorem kolejnego podręcznika był dr Billroth. Nosił on tytuł  O pielęgnowaniu chorych w domu i szpitalu. (S. Poznańska Pielęgniarstwo wczoraj i dziś s.83)

W 1977r w Warszawie wydany został  Podręcznik Pielęgnowania chorych, którego autorką była  Florentyna  Lees. (J. Kaniewska – Iżycka  Rozwój pielęgniarstwa w Polsce do roku 1950 cz. I s.45) Stopniowo zaczęły powstawać podręczniki polskich autorów. Były to przykładowo:

- K. Grygorowicz, Praktyczna nauka opatrywania przypadkowych skaleczeń i ran oraz    pielęgnowanie chorych. ( 1863)

- K. Dobrski, Pielęgnowanie chorych.

- dr Seweryn Sterling, Pielęgnowanie chorych. (1894)

- dr Józef Starzewski, Pielęgnowanie chorych. (1911)

- dr Wacław Bichler, Pomoc doraźna w wypadkach nagłych, pielęgniarstwo oraz krótki  zarys fizjologii. 1911 (M. Paciorek, Polskie podręczniki [w] B. Urbanek red. Zawód pielęgniarki….s.229.

- dr Józef Zawadzki, Zarys Pielęgniarstwa (ukazał się w Warszawie, Krakowie i Lwowie w 1920r)

- dr Bronisław Handelsman, Krótki zarys pielęgniarstwa (1920)

Warto wspomnieć, że w książce S. Sterlinga oprócz omówienia zadań pielęgniarek znalazło się sformułowanie określające cechy fizyczne i psychiczne jakie powinny posiadać pielęgniarki - co stanowiło novum.

Następne wydania podręczników stopniowo poszerzały zakres przekazywanej wiedzy medycznej wiążąc ją z czynnościami pielęgniarek. Sam proces  zdobywania wiedzy początkowo polegał  na samokształceniu, w czym pomocne były podręczniki, następnie przybierał formę kursów, a potem regularnego kształcenia w szkole. Z biegiem czasu lekarze docenili wagę lepszego przygotowania pielęgniarek, bo przyczyniało się to do uzyskiwania  szybszego powrotu do zdrowia  osób chorych.   Akceptacja środowiska lekarskiego dla sprawy  kształcenia pielęgniarek zaowocowała poparciem idei  tworzenia szkół zawodowych kształcących pielęgniarki i to nie tylko osób zakonnych ale i świeckich.     Przy uruchamianiu pierwszych szkół pomagały nam pielęgniarki amerykańskie potem i angielskie  mające już doświadczenia ze swoich krajów.

Wzrastająca liczba osób uczących się zawodu w pewnym stopniu zwiększyła zapotrzebowanie na wiedzę nie tylko z pielęgniarstwa i medycyny  ale i innych dziedzin. I tak Helen Bridge, pierwsza dyrektorka  Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa (WSP) opracowała  Pogadanki o Etyce (1928).Należy podkreślić fakt, iż wiedza tam zawarta, mimo upływu lat, nie straciła aktualności i służy nadal nauczycielom oraz uczniom uczącym się tego przedmiotu.

Dziewięć lat później dwie nauczycielki pracujące w WSP, Teresa Kulczyńska i Hanna Chrzanowska opracowały podręcznik poświęcony technice wykonywania zabiegów pielęgniarskich, (1937).

W tym samym czasie  ukazały się  następujące książki  napisane przez lekarzy:

- Podręcznik pielęgniarstwa i ratownictwa ,autorstwa Antoniego Fiumela, który doczekał się kilku wydań (1934,1936,1939r)  oraz

- Podręcznik pielęgnowania chorych w chorobach wewnętrznych - Jana Fenczyna również wydawany wielokrotnie nawet po II wojnie światowej.

W okresie trwania II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej nie wydawano żadnych podręczników, a szkoły pielęgniarstwa, poza jedną w Warszawie, zostały zamknięte.

Pierwszą pozycją wydaną po wojnie dla uczennic szkół pielęgniarstwa był podręcznik

- Zabiegi pielęgniarskie pod red. Teresy Kulczyńskiej i  Hanny  Chrzanowskiej (1947)

- Podręcznik pielęgniarstwa - Teresy Kulczyńskiej (1951)

- Podręcznik  dla pielęgniarek operacyjnych  i opatrunkowych, prof. S. M. Rublowa  (1953)

- Pielęgniarstwo ogólne – Stefanii Wołynki ( siedem kolejnych wydań)

W związku z szybkim rozwojem różnych dziedzin medycyny i powstawaniu oddziałów i przychodni specjalistycznych w których zatrudniane były pielęgniarki, pojawiło się zapotrzebowanie na podręczniki z różnych dziedzin. Odpowiedzią na nie było wydanie podręcznika pt: Pielęgniarstwo Specjalistyczne pod red. Racheli Hutner (1967 i 1968)

- Pielęgniarstwo w otwartej opiece zdrowotnej – Hanny Chrzanowskiej i Kazimiery Skobyłko (1960,1964,1966,1973)

- Pielęgniarstwo rehabilitacyjne, Alice Morrissey (1968)

- Opieka nad zdrowiem pracowników  w środowisku pracy. Dwutomowy podręcznik dla pielęgniarek

pod red. Barbary Dobrowolskiej i Elżbiety Mielczarek-Pankiewicz.

Mieliśmy też wiele ciekawych podręczników autorów zagranicznych dotyczących pielęgniarstwa: kardiologicznego, neurologicznego, chirurgicznego, potrzeb zdrowotnych ludzi starych itp.

Nie sposób wyliczyć tu wszystkich pozycji jakie się ukazały, bo było ich bardzo dużo.

Od końca lat sześćdziesiątych zaczęły powstawać wydziały pielęgniarstwa w Akademiach Medycznych, które zgodnie z ówczesnymi wymaganiami, umożliwiały zdobycie wyższego wykształcenia nauczycielom średnich szkół medycznych oraz kierowniczej kadrze pielęgniarskiej.

Poważnym wyzwaniem dla wykładowców wydziałów pielęgniarskich stało się przygotowanie podręczników dla studentów. Większość opracowań powstała w pierwszej wyższej uczelni w Lublinie. Były to:

- Dr n. hum. Barbary Dobrowolskiej, Metodyka nauczania przedmiotów pielęgniarskich (1976)

- Wybrane  zagadnienia pracy nauczyciela zawodu. Skrypt dla studentów pod red. mgr Marii Kosińskiej.

- Organizacja pracy pielęgniarskiej. Skrypt dla studentów wydziałów pielęgniarskich. mgr Heleny Lenartowicz.

- Wybrane zagadnienia  z pielęgniarstwa klinicznego tomy I-VII pod red. Doc. dr hab. med. Laury Wołowickiej (1985)

- Pielęgniarstwo społeczne. Skrypt dla studentów wydziałów pielęgniarstwa pod red. dr Barbary Dobrowolskiej.

- Podstawy naukowe diagnozy pielęgniarskiej pod red. mgr Zofii Butrym (1986)

- Proces pielęgnowania. Model samodzielnego, całościowego, ciągłego pielęgnowania. Skrypt dla studentów wydziałów pielęgniarstwa (1989)

Lata dziewięćdziesiąte XX wieku przyniosły dalsze, zasadnicze zmiany w systemie kształcenia pielęgniarek. Zlikwidowane zostały szkoły zawodowe kształcące personel na poziomie średnim. Kształcenie pielęgniarek i położnych zostało przeniesione do Akademii Medycznych i innych uczelni państwowych i prywatnych gdzie otwierane zostały wydziały /oddziały pielęgniarstwa lub katedry pielęgniarstwa/. Osoby kończące naukę uzyskiwały wyższe wykształcenie i tytuł licencjata. Istnieją też możliwości zdobywania  magisterium i doktoratu. Dla potrzeb studentów tych uczelni powstawały i  powstają  bardzo liczne podręczniki z dziedziny etyki, organizacji pracy pielęgniarskiej, metodologii  badań w pielęgniarstwie i innych dziedzin.

Podręczniki nie są jedynym rodzajem opracowań służącym do samokształcenia. W latach osiemdziesiątych ukazało się kilkanaście pozycji wydawnictw popularno naukowych w Bibliotece Pielęgniarki. Powstały opracowania poświęcone historii pielęgniarstwa, szkół pielęgniarstwa i szpitali. Pojawiła się bogata literatura faktu omawiająca losy pielęgniarek w okresie wojny, wspomnienia  z pobytów w obozach, biografie zasłużonych pielęgniarek, a także encyklopedie pielęgniarskie i  kalendaria.

Opracowała   Barbara Dobrowolska

Florencja Nightingale (własność prywatna)	Współczesne pielęgniarstwo polskie, 1937	Zabiegi pielęgniarskie	Zabiegi pielęgniarskie, 1938

Podręcznik pielęgnowania chorych, J. Fenczyn, 1938	Podręcznik pielęgnowania chorych, J. Fenczyn, 1938	Vade-Mecum Pielęgniarki, 1944	Vade-Mecum Pielęgniarki, 1944

O liczebności personelu lekarskiego i pielęgniarskiego w szpitalach i klinikach, 1945	Bellevue 1873-1923, 1946	Rola zawodu pielęgniarskiego w dobie obecnej, N. Łyżwańska, 1948

Trzy Pielęgniarki (Florencja Nightingale, Katarzyna Bakunina, Zofia Szlenkierówna), 1959

Podręcznik pielęgniarstwa

Pielęgniarka, Krzysztof Przecławski, 1964	Cztery lata ostrego dyżuru, 1965		Technika zabiegów pielęgniarskich	Technika zabiegów pielęgniarskich

Teksty wybrane z historii pielęgniarstwa w Polsce, 1974	Szpitale Warszawskie 1388-1945	Szpitale Warszawskie 1388-1945	Pielęgniarki w drugiej wojnie światowej, 1976	Pielęgniarki w drugiej wojnie światowej, 1976

Pielęgniarstwo w otwartej opiece zdrowotnej, H. Chrzanowska, K. Skobyłko, 1976		Płomień nadziei, 1980	Macierzyńska miłość życia, Teksty o Stanisławie Leszcznskiej, 1984

Służba Zdrowia Warszawy w walce z Okupantem 1939-1945

W hołdzie Hannie Chrzanowskiej	Przeżyłam...Lwów-Warszawa 1939-1946 (Wanda Ossendowaka)

Humanizm w pielęgniarstwie, 1997

Pochylone nad człowiekiem

Ty, Panie, wskazujesz mi drogę, U. Perkowska, 2005		Niezwykłe życie Wandy Woźniak, E. Ostrowska, 2007

W kręgu opiekuńczego czepka, Helena Matoga	Dzieje pielęgniarstwa w Krakowie

Wierna Miłości Służebnica Boża Siostra Magdalena Maria Epstein OP, 2008	Wierna Miłości Służebnica Boża Siostra Magdalena Maria Epstein OP, 2008	Wspomnienia, Maria Tarnowska	W hołdzie Hannie Chrzanowskiej, 2011